शिक्षणात मराठी : आव्हाने आणि उपाय - डॉ. सुभाष राठोड

शिक्षणात मराठी : आव्हाने आणि उपाय 

                                          ⋄ डॉ. सुभाष राठोड, पुणे 

   मराठी भाषा आपली संस्कृती आणि ओळख आहे. ती केवळ एक विषय नाही तर आपली जीवनशैली आहे. हा समृद्ध वारसा पुढच्या पिढ्यांपर्यंत पोहोचवणे आपले कर्तव्य आहे. मात्र, आजच्या जगात इंग्रजी भाषेचा मोठा प्रभाव वाढत असल्याने मराठी भाषेची उपेक्षा होत आहे. तंत्रज्ञानाच्या युगात नवीन शब्द आणि संकल्पना निर्माण होत असताना मराठी भाषेत त्यांचे समतुल्य शोधणे हे एक आव्हान बनले आहे. शिक्षणात तंत्रज्ञानाचा वापर करून मराठी भाषेला आधुनिक स्वरूप देणे आवश्यक आहे. 

 शिक्षकांची महत्त्वपूर्ण भूमिका :

 ● उत्साह आणि प्रेरणा : 

   शिक्षक विद्यार्थ्यांमध्ये मराठी भाषेची आवड निर्माण करण्यासाठी उत्साही आणि प्रेरणादायी असले पाहिजेत. 

 ● विविध उपक्रम : 

    विद्यार्थ्यांच्या वयोगटाच्या आणि आवडीच्या आधारे विविध उपक्रम आयोजित करावेत.   

 ● शैक्षणिक साधने : 

   आधुनिक शैक्षणिक साधने, पॉवरपॉइंट प्रेझेंटेशन, भाषिक खेळ, ऍप्स्, व्हिडिओ, इंटरनेट इत्यादींचा वापर करून मराठी भाषा शिक्षण मनोरंजक बनवावे. 

 ● सांस्कृतिक कार्यक्रम : 

   नाटक, कविता स्पर्धा, काव्यवाचन, स्नेहसंमेलनात आवर्जून मराठी भाषाविषयक उपक्रम, विद्यार्थी साहित्य संमेलन इत्यादींचे आयोजन करून विद्यार्थ्यांमध्ये मराठी भाषेविषयी आवड निर्माण करायला हवी. 

 ● करियर मार्गदर्शन : 

   विद्यार्थ्यांना मराठी भाषेतील करिअरच्या संधींबद्दल माहिती द्यावी. विद्यार्थ्यांमध्ये मराठी भाषेची आवड निर्माण करण्यासाठी 

 ● घरातील वातावरण : 

   घरी मराठी भाषेचा वापर करावा आणि मुलांना मराठी पुस्तके वाचण्यास प्रोत्साहित करावे. 

 ● सांस्कृतिक कार्यक्रमांमध्ये सहभाग : 

   मराठी सांस्कृतिक कार्यक्रमांमध्ये मुलांना सहभागी करा. मराठी भाषा मंडळ स्थापन करुन विविध उपक्रम राबविले पाहिजेत. 

 ● प्रशंसा आणि प्रोत्साहन : 

   मुलांच्या प्रयत्नांची प्रशंसा करून त्यांना भाषा शिकण्यास प्रोत्साहित करा. 

 ● मराठी भाषा क्लब : 

   मराठी भाषा क्लब स्थापन करून विद्यार्थ्यांना एकत्र येण्याची आणि भाषा सराव करण्याची संधी द्या. 

 ● संसाधनांचा वापर : 

   विद्यार्थ्यांना मराठी भाषेतील पुस्तके, मासिके, वेबसाइट्स, ऍप्स् इत्यादींचा वापर करण्यासाठी प्रोत्साहित करा. शिक्षण पद्धतीत बदल 

 ● मनोरंजक पद्धती : 

   गाणी, नाटयीकरण, वादविवाद, चर्चासत्रे, वक्तृत्व स्पर्धा, निबंध लेखन स्पर्धा, भित्तीपत्रके, पुस्तक प्रदर्शन, सांस्कृतिक कार्यक्रम इत्यादींचा वापर करून शिक्षण मनोरंजक बनवा. 

 ● अभ्यासक्रमात विविधता : 

   विविध साहित्य प्रकार, मराठीतील उत्कृष्ट साहित्यकृतींचा परिचय, मराठी साहित्यातील विविध कालखंडातील विविध साहित्यप्रकार, मराठी बोलीभाषांचा परिचय, तिची विविध रुपे आणि शैलीचा परिचय, मराठी नाट्य, लावणी, पोवाडा, लोककथा, लोकगीते, मराठी भाषेची जन्मकथा, गीतं, कोडी इत्यादींचा अभ्यासक्रमात समावेश करा. 

 ● व्यावहारिक ज्ञान : 

   भाषेचा व्यावहारिक वापर शिकवण्यावर भर द्या. सरकारची भूमिका 

 ● मराठी भाषेचा प्रसार : 

   सरकारने मराठी भाषेच्या वापरासाठी प्रोत्साहन देणाऱ्या धोरणांची अंमलबजावणी करावी. व्यवहारात मराठी भाषेचा अधिकाधिक वापर, मराठी भाषेतून कार्यालयीन कामकाज, मराठी भाषेत विविध अभ्यासक्रम सुरू करणे. मराठी शाळांचा दर्जा उंचावणे. 

 ● शिक्षणात प्रोत्साहन :  

   शाळांमध्ये आणि महाविद्यालयांमध्ये मराठी भाषेच्या शिक्षणाला प्रोत्साहन द्यावे. मराठी भाषा आपली ओळख आहे. ती टिकवून ठेवण्यासाठी शिक्षक, पालक, विद्यार्थी आणि सरकार सर्वांनी एकत्र येऊन प्रयत्न करणे आवश्यक आहे. विविध उपक्रम, तंत्रज्ञानाचा वापर आणि शिक्षण पद्धतीतील बदल यांच्यामधून आपण मराठी भाषेला पुनरुज्जीवित करू शकतो. 

 ◆ इतर उपक्रम : 

 ● मराठी साहित्य सप्ताह : 

   शाळेत मराठी साहित्य सप्ताह साजरा करा. 

 ● मराठी भाषा दिन : 

   मराठी भाषा दिनानिमित्त विशेष कार्यक्रम आयोजित करा. 

 ● मराठी भाषेतील लेखन स्पर्धा : 

   विद्यार्थ्यांमध्ये लेखन कौशल्य विकसित करण्यासाठी स्पर्धा आयोजित करा.

 ● सोशल मीडियाचा वापर : 

   सोशल मीडियावर मराठी भाषेचा प्रचार करा. 

    मराठी भाषेचे भविष्य उज्ज्वल करण्यासाठी आपण सर्वजण एकत्र येऊ या ! आपली मराठी भाषा ही आपली ओळख आहे. ती आपल्या संस्कृतीची धरोहर आहे. या भाषेचे संवर्धन करणे म्हणजे आपल्या भविष्याचे संवर्धन करणे होय. आपल्या मराठी भाषेला नवचैतन्य देऊया !

◆ प्रा. डॉ. सुभाष राठोड 

मा. मराठी अभ्यास मंडळ सदस्य,

पाठ्यपुस्तक निर्मिती मंडळ, पुणे